فروپاشی اقتصادی و اعتراضات توده ای- کاظم نیکخواه
دوست عزیز بازنشسته ای پرسیده اند آیا عمیق شدن بحران اقتصادی جمهوری اسلامی میتواند مانعی بر سر راه رشد و پیشروی بیشتر اعتراضات مردمی شود؟.
در پاسخ به این سوال اول خیلی کوتاه اشاره کنم که وضعیت اقتصاد جمهوری اسلامی از حد “بحران اقتصادی” به مفهوم شناخته شده آن سالهاست که عبور کرده است. این اقتصاد ورشکسته و فلج و در حال فروپاشی است. معمولا اقتصاد کشورهای سرمایه داری هر از چند سال دچار بحران میشود و این یا بحران تورم است یا رکود. به علاوه معمولا فاصله ای بین تورم و رکود وجود دارد که دوره رونق است. چون تورم باعث هجوم سرمایه ها به بخشهای پردر آمدتر میشود و تولید رشد میکند و بعد از مدتی عرضه بیش از حد یک سری از کالاها به بازار، باعث افت قیمتها و “ارزانی” میشود. بعد از این فرار سرمایه ها از آن بخشها را شاهد هستیم و بحران رکود را به دنبال دارد و الی آخر. این را هم اشاره کنم که این بحرانها هربار عمیق تر از قبل بروز میکنند و تلاطمهای جدی تری را در اقتصاد دامن میزنند. با توجه به این معمولا رکود با کاهش قیمتها مترادف است میشود و تورم با افزایش قیمتها.
اما اقتصاد جمهوری اسلامی دچار تورم و رکود همزمان و در بالاترین و گسترده ترین میزان آنست. هم رکود هست هم قیمتهای نجومی و کمیابی کالاها. هم تورم هست هم فلج و تعطیلی تولیدات. اما این هم تنها مشکل این اقتصاد نیست. این اقتصاد به دلیل سیاستها و بحران سیاسی جمهوری اسلامی، از مناسبات و رابطه متعارف با اقتصادهای دنیا برخوردار نیست. تحریمها و تلاطمات مدام گریبان اقتصاد را طی سالها گرفته و وضعیت بسیار لاینحلی ایجاد کرده است. اقتصاد جمهوری اسلامی از اساس روی قاچاق و توطئه گری و مصادره اموال و رانت خواری و دلالی و دزدی و فساد و امثال اینها میچرخد. این وضعیت باعث میشود که سرمایه ها مدام از این کشور فرار کنند، پول ایران اعتبار و ارزش خود را مدام از دست بدهد، بانک مرکزی مرتب پول بی پشتوانه به بازار تزریق کند و وضعیت اقتصادی غامض تر و لاینحل تر شود. بالا رفتن قیمتها یعنی دزدی پنهان. یعنی اینکه مدام بخش بیشتری از اندوخته و در آمد مردم به جیب صاحبان کسب و کار سرازیر میشود و قدرت خرید مردم مدام کمتر و کمتر میگردد. همین الان که این نوشته را مینویسم قیمت دلار از حدود شصت هزار به نزدیک ۸۵ هزار تومان رسیده است و خود حکومتی ها میگویند اگر دلار به مرز ۹۰ هزار تومان برسد شاهد فروپاشی اقتصادی خواهیم بود. این به طور خلاصه و گذرا، تبیین وضعیت اقتصادی جمهوری اسلامی است.
اما تاثیر این وضعیت بر اعتراضات مردمی چیست؟ آیا ورشکستگی و بحران عمیق اقتصادی مانع اعتراضات مردمی نمیشود؟
وقتی که مردم جامعه ای با مشکلات و معضلات جدی معیشت روبرو هستند، قطعا فشارهای معیشتی دخالتگری سیاسی آنها را تحت تاثیر جدی قرار میدهد. اما این تاثیر دوجانبه است. هم میتواند مشغله تامین معاش را به مشغله اصلی مردم تبدیل کند و مانع فکر کردن یا وارد شدن آنها در اعتراضات به فشارهای سیاسی و سرکوب و زندان شود، و در عین حال خود این وضعیت اقتصادی میتواند باعث فوران خشم و اعتراضات مردمی و حتی انقلابات علیه حاکمین شود. هردوی این تجربیات را در تاریخ شاهد بوده ایم. در ایران اوضاع چگونه است؟ شاهدیم که مردم برای زنده ماندن راهی جز اعتراض و جنگیدن ندارند. برای زنده ماندن، برای دستیابی به حداقل امکانات زندگی باید با حاکمین و مافیای اقتصادی و نیروهای مزدورشان درافتاد و آنها را عقب راند. سالهاست که اوضاع اینچنین است و هر روز وضعیت اسف بارتری بر مردم تحمیل شده است. به این دلیل مستقل از هر تحلیلی وقتی که به اوضاع در ایران نگاه میکنیم این کاملا قابل مشاهده است که کارگران و معلمان و بازنشستگان و پرستاران و معلولین و حتی بازاریان دارند علیه چپاولگران حاکم وسیعا اعتراض میکنند. روزی نیست که شاهد اعتراضات و تجمعات جمعی بازنشستگان در بخشهای مختلف و مناطق مختلف نباشیم. کارگران نفت نیز مدتهاست که فضای پادگانی در این صنعت کلیدی را شکسته اند و وارد اعتصاب و اعتراض و مبارزه شده اند. در این کشور حتی برای نقد کردن دستمزدهای توافق شده باید جنگید. برای گرفتن حق و حقوق بازنشستگی باید جنگید. معلولین که نیازهای ویژه و برحقی دارند حتی باید برای ابتدایی ترین امکانات زندگی شان وارد جدال با دزدان حاکم شوند.
با توجه به همه اینها فکر میکنم جواب این سوال که آیا وضعیت خراب اقتصادی در ایران مانع اعتراضات نمیشود، منفی است. چراکه برای بخشهای مختلف کارگران و بازنشستگان و معلمان و پرستاران و مردم راهی جز مبارزه جمعی و انقلاب کردن برای زنده ماندن و دستیابی به حداقل معیشت نمانده است. و این بدان معناست که در این کشور مبارزه برای معیشت یک مبارزه سیاسی و ضد حکومتی است و علیرغم فشارها و دستگیریها و سرکوبها، دفاع از معیشت و رفاه از کانال اعتراضات و اعتصابات سیاسی و ضد حکومتی سراسری و هماهنگ و گسترده میگذرد.
